چرا لغو فرمان مهاجرتی ترامپ، اولویت روز اول بایدن است؟

جارستان به نقل از ایرنا؛ رئیس‌ جمهوری منتخب آمریکا با درک بازتاب منفی ممنوعیت‌های مسافرتی و مهاجرتی دولت ترامپ قصد دارد تا بلافاصله بعد از آیین تحلیف و در نخستین روز ریاست جمهوری خود فرمان محدودکننده علیه اتباع برخی کشورهای مسلمان را لغو کند تا شاید بخشی از اعتبار از دست رفته آمریکا را بازگرداند.

ران کلین رئیس دفتر دولت آتی آمریکا به‌ تازگی فهرستی از اقدام‌های اجرایی ۱۰ روز نخست ریاست جمهوری جو بایدن را منتشر کرده که لغو فرمان اجرایی ۱۳۷۸۰ دولت دونالد ترامپ از جمله مهمترین اقدامات بوده و در روز نخست و پس از مراسم تحلیف انجام خواهد شد.

رئیس‌جمهوری آمریکا ۶ مارس ۲۰۱۷ (۱۶ اسفند ۱۳۹۵) فرمان اجرایی ۱۳۷۸۰ را که از آن به عنوان «حفاظت از ملت در برابر ورود تروریست‌های خارجی به آمریکا» نام برده شده، امضا کرد؛ فرمانی که اهانتی آشکار علیه جامعه مسلمانان جهان بود و موجب خشم بسیاری از دولت ها و مردم جهان و اعتراض در میان شخصیت های داخل آمریکا شد. بر اساس این فرمان برای سفر از چند کشور عمدتاً مسلمان و همه پناهندگانی که روادید یا مدارک مسافرتی معتبر به آمریکا ندارند محدودیت‌هایی اعمال شد.

 پیش از امضاء فرمان اجرایی ۱۳۷۸۰ که در واقع به نوعی، نسبت دادن تروریسم به مسلمانان و اهانت و تبعیض آشکار علیه جوامع اسلامی بود، ترامپ که با وعده مبارزه با تروریسم و جلوگیری از ورود اتباع کشورهای اسلامی بر سر کار آمده بود، ۲۸ ژانویه ۲۰۱۷ (۹ بهمن ۱۳۹۵) و در نخستین اقدام‌های خود فرمان اجرایی ۱۳۷۶۹ را با عنوان «حفاظت از ملت در برابر ورود تروریست‌های خارجی به آمریکا» که به «ممنوعیت مسلمانان» مشهور شد امضا کرد.

این اقدام با اعتراض افکار عمومی و سیستم قضایی آمریکا روبرو شد و یکی از دادگاه‌های ایالت واشنگتن علیه آن رأی داد. متعاقباً وزارت امنیت داخلی آمریکا ۴ فوریه (۱۶ بهمن) اعلام کرد که اجرای بخش‌هایی از این فرمان را طبق حکم دادگاه متوقف کرده و وزارت امور خارجه نیز روادیدهایی را که تعلیق شده بودند، تجدید اعتبار کرد. در نهایت ۹ فوریه (۲۱ بهمن) دادگاه استیناف منطقه نهم ایالات‌ متحده حکم دادگاه منطقه‌ای را تأیید و در نتیجه اجرای فرمان اجرایی ۱۳۷۶۹ متوقف شد.

رئیس‌جمهوری آمریکا در فرمان اجرایی ۱۳۷۸۰ فرمان ۱۳۷۶۹ را لغو و سفر از کشورهای ایران، لیبی، سومالی، چاد، کره شمالی، ونزوئلا، سوریه و یمن به آمریکا را محدود کرد. این اقدام ترامپ را می توان بخشی از رویکرد فشار حداکثری دولت او علیه ایران دانست . این بار نیز دادگاه‌های محلی به فرمان اجرایی ترامپ اعتراض کرده و آن را مغایر با قانون اساسی دانستند. با این حال دیوان عالی آمریکا جانب رئیس‌جمهور را گرفت و فرمان ۱۳۷۸۰ به مرحله اجرا درآمد.

فرمان اجرایی ۱۳۷۸۰ تعداد پناهندگان پذیرفته شده در آمریکا در سال ۲۰۱۷ را محدود به ۵۰ هزار نفر، برنامه پذیرش پناهندگان آمریکا را به مدت ۱۲۰ روز تعلیق و تمدید آن برای هر کشور را مشروط ساخت. این فرمان همچنین ورود پناهندگان سوری را تا اطلاع ثانوی ممنوع کرد. بر اساس این فرمان ورود شهروندان هفت کشور مسلمان ایران، عراق، سوریه، لیبی، سومالی، سودان و یمن به آمریکا فارغ از نوع روادید آن‌ها به مدت ۹۰ روز ممنوع شد که این فهرست ۹۰ روز یک‌بار به‌روزرسانی خواهد شد.

وزارت امنیت داخلی آمریکا بر اساس این فرمان کشورهای ایران، لیبی، سومالی، سودان، سوریه و یمن را در فهرست کشورهایی قرار داد که فاقد معیارهای قانون مهاجرت و تابعیت هستند. عراق که در فرمان اجرایی ۱۳۷۶۹ قرار داشت، از فهرست کشورهای این فرمان حذف شد. این فرمان استثناهایی را برای ممنوعیت سفر به آمریکا و اخذ روادید برای افرادی که قبلاً وارد آمریکا شده و به مدت پیوسته‌ای در آن تحصیل و کار کرده‌اند، قائل شده است. دارندگان کارت سبز از محدودیت‌های این فرمان معاف شده‌اند.

منتقدان فهرست ممنوعیت سفر به آمریکا معتقدند این قانون نشان دهنده تعصبات ضد اسلامی است. هرچند دولت آمریکا با اشاره به حضور دو کشور کره شمالی و ونزوئلا، ظاهرا تلاش کرد که این انتقادها را رد کند.

نگاهی به فهرست نهایی کشورهای مشمول فرمان اجرایی ۱۳۷۸۰ نشان می‌دهد که کشورهای مسلمان سهم بیشتری در ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های مندرج در این فرمان دارند:

ایران از جمله کشورهایی است که در این فهرست حضور دارد؛ کشوری با اکثریت مسلمان. هرچند ویزای دانشجویی به متقاضیانی که حائز شرایط لازم باشند، داده می‌شود. دلیل شمول ایران در این فهرست از سوی مقامات آمریکایی عدم ارتباط این کشور ذکر شده و هیچ توضیح دیگری داده نشده است. ناگفته نماند که علاوه بر این فرمان، وزارت امور خارجه آمریکا از سال ۲۰۱۱ با استناد به بخش ۲۱۲ قانون مهاجرت و تابعیت محدودیت صدور روادید علیه بیش از ۱۰۰ مقام ایرانی به اتهام های واهی وضع کرده است. ابلاغیه ۹۹۳۲ که دونالد ترامپ ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۹ صادر کرد در تداوم این محدودیت بوده و ورود مقام‌های ارشد دولت ایران و بستگان درجه یک آنها را به آمریکا ممنوع کرده است. فسخ این ابلاغیه منوط به تصمیم وزارت امور خارجه آمریکا بر عدم لزوم اجرای آن است.

لیبی کشور دیگر با اکثریت جمعیت مسلمان است که در فهرست ممنوعیت سفر به آمریکا وجود دارد. بیشتر شهروندان لیبی، از جمله مهاجران و غیر مهاجران متقاضی روادید تجاری و گردشگری، از ورود به آمریکا محروم می‌شوند هرچند دانشجویان و برخی اقشار دیگر می‌توانند با دریافت ویزا وارد خاک ایالات‌متحده شوند. دلیل آوردن لیبی در این فهرست ناتوانی این کشور در ارسال گزارش اطلاعات مرتبط با امنیت عمومی و تروریسم ذکر شده است.

کره شمالی کشور دیگر این فهرست ممنوعه است که دارای مذهب بودائی است. تقریباً تمامی ساکنان این کشور از ورود به آمریکا منع می‌شوند و ایالات‌متحده دلیل این امر را ناتوانی کره شمالی در همکاری با آمریکا در هر زمینه‌ای ذکر کرده است.

کشور چهارم سومالی است که دارای اکثریت مسلمان بوده و بر اساس قانون ممنوعیت سفر آمریکا، بیشتر آوارگان سومالی از ورود به این کشور محروم خواهند شد، مگر افرادی که به تشخیص دولت آمریکا از این قانون مستثنا شوند. دلیل این امر علی‌رغم ارسال اطلاعات مورد نیاز از سوی دولت سومالی آن است که دولت ایالات‌متحده، سومالی را پناهگاه گروه‌های تروریستی می‌داند. وجود دولت ناپایدار و مسائل مربوط به گذرنامه‌های الکترونیکی از دیگر دلایل ذکر شده برای شمول این کشور در فهرست هفتگانه ذکر شده است.

سوریه کشور دیگر آسیایی است که نامش در این فهرست آورده شده است. این کشور نیز دارای اکثریت مسلمان است. بیشتر سوری‌ها از ورود به آمریکا منع شده‌اند و دلیل این امر ناتوانی دولت سوریه در همکاری با ایالات‌متحده و فعالیت‌های تروریستی در این کشور بیان شده است.

ونزوئلا دیگر کشور حاضر در فهرست ممنوعه سفر به آمریکا جمعیتی اکثراً مسیحی دارد. مقامات سازمان‌های دولتی و وابستگان نزدیک به آنها از سفر به آمریکا منع شده‌اند و دیگر ونزوئلایی‌ها برای ورود به آمریکا تحت نظارت بیشتری قرار خواهند گرفت اما ممنوعیتی برایشان وجود ندارد. دلیل این امر تهدید امنیتی احتمالی از سوی ونزوئلایی‌ها ذکر شده است.

یمن با جمعیتی مسلمان، کشور دیگر حاضر در فهرست ممنوعه آمریکا است و اکثر شهروندان یمنی همانند لیبیایی ها از جمله مهاجرین و غیر مهاجران متقاضی روادید تجاری و گردشگری، از ورود به ایالات‌متحده منع شده‌اند؛ اما دانشجویان و اقشار دیگر می‌توانند روادید مورد نظر خود را دریافت کنند. دلیل این امر فعالیت‌های تروریستی در داخل و اطراف این کشور و همچنین موانع فنی برای ارسال مدارک مربوط به مسافران اعلام شده است.

تصویب محدودیت‌های مهاجرتی و مسافرتی دولت آمریکا با واکنش‌های منفی بسیاری مواجه و با محکومیت بین‌المللی گسترده حتی از سوی متحدان قدیمی آمریکا روبه‌رو شد. مقام‌های بلندپایه سازمان ملل و برندگان جوایز نوبل و بسیاری از اساتید دانشگاه‌های معتبر دنیا نیز از این اقدام انتقاد کردند.

گروه‌های حقوق بشری این فرمان را تبعیض‌آمیز خواندند که موجب سرگردانی پناهجویان در نواحی خطرناک شده و وجهه ایالات‌متحده به عنوان سرزمین مهاجران را خدشه‌دار می‌کند.

با توجه به بازتاب به‌شدت منفی فرمان ترامپ، جو بایدن دموکرات در میان وعده‌های انتخاباتی خود قول لغو این فرمان اجرایی را داد و همانگونه که اعلام شده چنین ضرورت و اضطراری موجب شده تا پس از مراسم تحلیف و در نخستین روز زمامداری خود دست به لغو آن بزند مگر تا حدی وجهه آسیب دیده آمریکا در میان جهانیان و به‌خصوص مسلمانان ترمیم شود.